Hệ thống âm thanh gia đình, hay nói "bình dân" hơn đó là các dàn âm thanh tại nhà, dù nhỏ hay lớn, giá trị hay không thì đều đòi hỏi phải đầu tư tiền của, công sức vào mới có thể sở hữu. Vì vậy cần phải tuân thủ các quy trình vận hành của các thiết bị âm thanh trong dàn để đảm bảo những thiết bị này hoạt động một cách tốt nhất, cũng như để kéo dài tuổi thọ, tăng hiệu quả sử dụng lâu bền nhất. Đây cũng là vấn đề mà rất nhiều người dùng quan tâm và băn khoăn không biết phải làm sao hiệu quả nhất. Bên cạnh những khuyến cáo của nhà sản xuất kèm theo khi bán từng thiết bị, thì bài viết này cũng sẽ chia sẻ một vài kinh nghiệm nhỏ cần lưu ý trong việc bảo quản và vận hành loa trong hệ thống âm thanh.

1. Nếu loa không có độ nhạy cao thì đừng để nó "đói" công suất

"Đói" công suất ở đây nghĩa là người dùng sử dụng ampli cung cấp công suất nhỏ hơn so với công suất tối thiểu cần thiết để loa có thể hoạt động. Chẳng hạn như khi mua các thiết bị về phối ghép, do không để ý mà chúng ta sử dụng loại ampli công suất thấp để sử dụng cho cặp loa có độ nhạy chỉ 85 dB. Khi đó thì công suất ampli cung cấp quá thấp, nó sẽ phải "gồng mình" để tải đủ cho loa hoạt động, và lúc đó thì tín hiệu từ ampli cung cấp đến loa sẽ không còn trọn vẹn, sẽ bị chia cắt dưới dạng sóng vuông. Sóng vuông chứa đựng những điều không mong muốn đối với loa treble. Nó sẽ làm cho loa treble thành phần trong hệ thống loa không thể chịu đựng được. Trong điều kiện làm việc như vậy, loa treble sẽ bị "khô" và nhanh "chết", thậm chí đôi lúc chỉ trong chưa đầy 5 phút khi hoạt động. 

2. Không để hệ thống âm thanh hoạt động trong điều kiện quá nóng

Khi sử dụng và phân bổ vị trí loa cũng như các thiết bị trong dàn âm thanh, để tiết kiệm vị trí, người ta thường đặt các thiết bị chồng lên nhau. Nhưng cần chú ý, vì có một số thiết bị âm thanh, hệ thống tản nhiệt được đặt bên dưới thiết bị, khi chồng lên nhau vô tình sẽ bịt kín các lỗ tản nhiệt này, dẫn đến việc nhiệt không thể thoát ra ngoài, gây nóng thiết bị. Hoặc sẽ truyền nhiệt xuống gây ảnh hưởng cho thiết bị bên dưới. Việc này nếu chỉ xảy ra do một vài lần vô ý thì sẽ không có vấn đề quá nghiêm trọng, nhưng nếu thường xuyên thì sẽ gây giảm tuổi thọ của thiết bị, ảnh hưởng đến các linh kiện bên trong như sò công suất, ổn áp... rất dễ hư hỏng.

Ngoài ra một số nơi còn bán các ngăn kính hình hộp bịt kín 6 mặt, người dùng khi sử dụng các loại ngăn kính này cũng sẽ gây ảnh hưởng cho các thiết bị trong hệ thống âm thanh, vì nhiệt độ không thể thoát ra ngoài được, làm cho quá trình vận hành ngày càng nóng hơn. Hoặc cũng có trường hợp để các ampli đèn, ampli class A, cục công suất (ampli công suất) gần các thiết bị khác. Các ampli bóng đèn và ampli bán dẫn class A, thậm chí cả ampli công suất, thường toả ra một nhiệt lượng khá lớn, nếu để quá gần các thiết bị khác sẽ làm ảnh hưởng tới các thiết bị đó. Sai lầm phổ biến thường gặp là đặt ampli công suất bên dưới preampli. Nên biết rằng, nguyên lý hoạt động của hệ thống tản nhiệt trong ampli công suất là làm cho nhiệt lượng thoát lên trên theo phương thẳng đứng. Vì thế nếu đặt ampli công suất dưới preampli hoặc bất kỳ một thiết bị khác sẽ làm cho thiết bị đặt bên trên ampli công suất "lãnh đủ" nhiệt lượng toả ra. Giải pháp tốt nhất là bạn nên đặt thiết bị toả ra nhiều nhiệt lượng ở trên cùng của giá đặt thiết bị, trong một không gian thoáng đãng. Nếu ampli của bạn đã không có sẵn quạt gió bên trong thì lý tưởng nhất là tự trang bị một quạt gió để "làm mát" cho nó. Ngoài ra, nên sắm một kệ kê máy chuyên dụng, hoặc đơn giản hơn là tự làm lấy một kệ máy chắc chắn và thoáng đãng, hợp thẩm mỹ để phục vụ mục đích này.

3. Lưu ý đấu nối dây, tránh làm ngắn mạch

Ngắn mạch là hiện tượng xảy ra khá thường xuyên trong các hệ thống điện, dẫn đến chảy dây dẫn, nặng hơn là hư hỏng luôn cả thiết bị. Thông thường các loại ampli đời mới luôn được thiết kế các bộ phận bảo vệ khi xảy ra hiện tượng ngắn mạch, do sơ suất của người dùng trong đấu nối dây. Tuy nhiên thì không thể chủ quan với hiện tượng này, đặc biệt là trong khi sử dụng dàn âm thanh. Việc rút ra cắm vào jack loa trong khi đấu nối các thiết bị nếu vô tính làm hai đầu jack chạm vào nhau thì sẽ tạo nên hiện tượng ngắn mạch và làm hỏng ampli chỉ trong tích tắc.

4. Đừng cố để ampli của bạn phải tải quá nhiều loa

Đôi lúc để tiết kiệm chi phí cũng như tận dụng triệt để những gì có sẵn, chúng ta vô tình để cho ampli phải tải quá nhiều loa. Nhưng cần phải chú ý rằng, nếu ampli của bạn không đủ công suất và trở kháng ra lớn thì đây không phải là một ý tưởng tốt, sẽ làm giảm tuổi thọ cho cả ampli lẫn loa trong hệ thống.

Để thực hiện tốt điều này, chú ý hai nguyên tắc: Trở kháng của hệ thống loa phải phù hợp với tải của ampli và càng tăng số lượng đầu loa thì trở kháng của hệ thống loa càng giảm (trong trường hợp muốn kéo cùng lúc từ hai hệ thống loa trở lên). Cụ thể hơn, không nên bật cùng lúc hai cặp loa có trở kháng 8 Ohm trong khi ampli chỉ cho phép kéo một cặp loa 8 Ohm. Thực tế là không có nhiều ampli trở kháng ra 4 Ohm hoặc thấp hơn để kéo được cùng lúc nhiều cặp loa. Nếu có điều kiện, bạn nên tìm hiểu sâu hơn về nguyên tắc phối hợp trở kháng giữa các thiết bị để đảm bảo hệ thống hoạt động tối ưu.

5. Chú ý sự tác động của ánh sáng tới loa

Số lượng loa phải phù hợp với công suất của ampli

Các gân loa làm bằng cao su hoặc xốp sẽ rất dễ bị phân hủy khi bị tia cực tím có trong ánh nắng mặt trời chiếu vào. Nếu thường xuyên để loa trước ánh sáng mặt trời thời gian dài, quá trình này sẽ bị rút ngắn. Ánh sáng từ đèn Neon cũng gây tác động xấu tương tự. Vì vậy tốt nhất nên có những biện pháp bảo vệ khi phải để hay sử dụng loa ngoài trời, cần che chắn tốt cho loa nhằm hạn chế sự xâm nhập của tia cực tím.

6. Bụi bẩn cũng là tác nhân gây hại

Không chỉ có loa mà tất cả các thiết bị điện tử đều rất "sợ" bụi bẩn. Bụi bám vào bề mặt mạch điện sẽ làm giảm khả năng truyền dẫn của mạch điện. Nếu có thể hãy lên lịch để vệ sinh cho các loa cũng như các thiết bị của bạn, tùy vào mật độ sử dụng để có thể tăng tuổi thọ cho loa cũng như các thiết bị này.

7. Chú ý đến độ ẩm

Khu vực phía Bắc có 4 mùa, nóng về mùa hè, lạnh khô về mùa đông, ẩm ướt khi vào xuân, hơi nước tích tụ sẽ bám lên mặt của các mạch điện. Loa nói chung cần được chống ẩm và sưởi ấm thường xuyên. Riêng ở khu vực phía Nam, hai mùa mưa nắng đều có cùng độ ẩm thì công việc bảo quản và sử dụng loa có dễ dàng hơn. Tuy nhiên, do khí hậu toàn cầu thay đổi, tùy theo tuổi loa và chất liệu gỗ làm loa, bạn cần có biện pháp tăng cường chống ẩm cho những đôi loa cũ. Nước cơ bản là chất dẫn điện rất tốt nên sự tích tụ hơi nước trên mặt các mạch điện sẽ có thể gây hiện tượng chập do ngắn mạch, và gây hư hỏng cho một số thiết bị, thậm chí là những thiết bị âm thanh đắt tiền. Cách khắc phục yếu tố này đó là có thể sử dụng gói chống ẩm trong các loại thùng loa được làm bằng gỗ ép, còn các loại gỗ khác thì tùy nhu cầu sử dụng mà người dùng có thể tăng cường thêm các vật liệu như cát, bọt, nhựa, mút xốp hoặc bông gòn để bảo quản loa tốt hơn. Còn nếu muốn bảo đảm hơn thì có thể sử dụng thì tốt nhất dùng máy sấy để sấy thật khô bề mặt của các bo mạch và các linh kiện thành phần trong thiết bị điện tử.

Đó là những lưu ý nhỏ, là kinh nghiệm bảo quản loa của mình sau thời gian sử dụng và nhận ra. Hy vọng nó sẽ giúp ích được cho các bạn trong quá trình sử dụng các thiết bị âm thanh, đặc biệt là loa trong hệ thống âm thanh của mình.